دولت قزاقستان در حال اجرای یک برنامه اصلاحی گسترده و چندلایه در کل سیستم آموزشی کشور است که از مراکز پیش‌دبستانی آغاز شده و تا تحقیقات علمی پیشرفته و هوش مصنوعی ادامه می‌یابد. این اقدامات که در چارچوب چشم‌انداز استراتژیک رئیس‌جمهور، قاسم ژومارت توکایف، با عنوان "قزاقستان در عصر هوش مصنوعی" تعریف شده‌اند، با هدف تسریع تحول دیجیتال و تربیت نسلی از متخصصان با مهارت‌های بالا، نتایج ملموسی را به همراه داشته است.

بخش اول: پایه‌گذاری از دوره پیش‌دبستانی و مدارس

اصلاحات از بنیادی‌ترین سطح، یعنی آموزش پیش‌دبستانی، آغاز شده است. از ابتدای سال ۲۰۲۵، بیش از ۳۰۰ مرکز جدید پیش‌دبستانی افتتاح شده که ظرفیت پذیرش ۲۶.۶ هزار کودک را فراهم کرده است. در این بخش، تمرکز ویژه‌ای بر عدالت اجتماعی وجود دارد؛ تمام کودکان از خانواده‌های آسیب‌پذیر، تغذیه رایگان دریافت می‌کنند.

یک نوآوری کلیدی در این حوزه، معرفی تأمین مالی کوپن‌محور بر اساس اصل "پول به دنبال کودک می‌آید" بوده است. این سازوکار با حذف بوروکراسی و افزایش رقابت، منجر به کاهش تقریباً ۵۰ درصدی صف انتظار برای مهدکودک‌ها شده است. همزمان، بیش از ۵.۵ هزار مرکز مشاوره تخصصی، به والدین در زمینه تربیت و رشد کودکان خدمات ارائه می‌دهند.

در حوزه آموزش مدرسه‌ای، تنها در دوره ۲۰۲۴-۲۰۲۵، ۳۵۹ مدرسه جدید به بهره‌برداری رسیده است. بخشی از این مدارس تحت پروژه مدرن "مدارس آینده" (Келешек мектептері) ساخته شده‌اند که بر فضاهای آموزشی نوآورانه و فناوری‌محور تمرکز دارند. علاوه بر ساخت‌وساز، یک نهضت بازسازی گسترده در جریان است: ۱۳۲ مدرسه به طور کامل نوسازی شده و کار در صدها مدرسه دیگر برای ارتقای شرایط تحصیل بیش از ۹۵ هزار دانش‌آموز ادامه دارد.

در زمینه آموزش تکمیلی و فوق برنامه، پوشش دانش‌آموزان به ۸۷.۲ درصد افزایش یافته است. نکته قابل توجه، رشد ۱۰ درصدی کلاس‌های رایگان است که اکنون ۶۲ درصد از کل دانش‌آموزان را در بر می‌گیرد و به توسعه استعدادهای فردی کمک می‌کند.

بخش دوم: رفاه و حفاظت از حقوق کودکان

دولت توجه ویژه‌ای به رفاه جسمی و روانی دانش‌آموزان معطوف کرده است. در سال ۲۰۲۵، پوشش برنامه‌های تعطیلات و استراحت تابستانی با ۲۰۰ هزار نفر افزایش، به ۳.۴ میلیون کودک رسید. بیش از ۱۰ هزار اردوگاه در محوطه مدارس و نزدیک به ۲۰۰ مرکز تفریحی خارج از شهر فعال هستند و برنامه‌ریزی برای افتتاح ۵۰ مرکز جدید تا سال ۲۰۲۷ ادامه دارد.

همزمان، استاندارد جدید تغذیه در مدارس و مهدکودک‌ها به اجرا درآمده است که سهم میوه‌ها و سبزیجات را افزایش داده و استفاده از محصولات حاوی افزودنی‌های مصنوعی را به طور کامل حذف کرده است.

در حوزه حفاظت از حقوق کودکان، ۲۰ مرکز تخصصی حمایت روانی فعال شده‌اند. همچنین، با نصب کدهای QR خط تماس اضطراری "۱۱1" در مدارس، بیش از ۹۰ هزار کودک توانسته‌اند به سرعت کمک‌های مشاوره‌ای و حمایتی دریافت کنند. شکل جدیدی از حمایت تحت عنوان "خانواده حرفه‌ای پذیرنده" (برای کودکان بی‌سرپرست) با بودجه اولیه ۱.۵ میلیارد تنگه معرفی شده است.

بخش سوم: آموزش فنی-حرفه‌ای و ورود به بازار کار

در راستای تربیت نیروی کار ماهر، آموزش فنی و حرفه‌ای به یک اولویت تبدیل شده است. اکنون تمام فارغ‌التحصیلان پایه نهم می‌توانند از آموزش رایگان در رشته‌های مورد نیاز بازار کار بهره‌مند شوند.

آموزش دوگانه (ترکیب تحصیل تئوری و کار عملی در صنعت) بیش از ۱۰۰ هزار دانشجو را پوشش داده و همکاری با کالج‌های ۱۳ کشور خارجی به ارتقای کیفیت آموزش و افزایش نرخ اشتغال فارغ‌التحصیلان کمک کرده است. اعتبار این سطح از آموزش با کسب ۷ نشان برجستگی توسط تیم ملی قزاقستان در مسابقات معتبر یورواسکلیز ۲۰۲۵ (EuroSkills 2025) در دانمارک، در سطح بین‌المللی تثبیت شد.

برای حمایت از این متخصصان جوان پس از ورود به بازار کار، برنامه وام مسکن یارانه‌ای "نوروز ژومیسکر" (Наурыз жұмыскер) راه‌اندازی شده است که تا ۲۲ سپتامبر، بیش از ۱.۹ هزار وام به ارزش کل ۴۶.۵ میلیارد تنگه اعطا کرده است.

بخش چهارم: دستاوردهای آموزش عالی و علم

پیشرفت در آموزش عالی قزاقستان مشهود است. بیش از ۹۳ هزار کمک‌هزینه تحصیلی (گرنت) دولتی اختصاص یافته و مبلغ بورسیه‌های دانشجویی تقریباً دو برابر شده است. همچنین، با ساخت خوابگاه‌های جدید، کمبود فضای اقامتی دانشجویی از سال ۲۰۱۸ تا کنون ۷۲.۵ درصد کاهش یافته است.

این سرمایه‌گذاری‌ها منجر به شناخت جهانی شده است:

۲۰ دانشگاه قزاقستان در رتبه‌بندی جهانی QS (QS WUR) قرار گرفته‌اند.

۵ دانشگاه در رتبه‌بندی آموزش عالی تایمز (THE) حضور دارند.

دانشگاه نظربایف برای نخستین بار موفق به ورود به جمع ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان شده است.

بخش پنجم: تمرکز بر هوش مصنوعی و تجاری‌سازی علم

مطابق با پیام رئیس‌جمهور، هوش مصنوعی در مرکز توجهات قرار دارد. در حال حاضر، یک چهارم میلیون (۲۵۰,۰۰۰) دانشجو در قزاقستان به طور تخصصی در حال مطالعه رشته‌های مرتبط با هوش مصنوعی هستند. برنامه جامع AI-Sana نیز در حال اجراست که تاکنون بیش از ۴۴۰ هزار دانشجو را با مفاهیم و کاربردهای هوش مصنوعی آشنا کرده است.

در حوزه تحقیق و توسعه (R&D)، مراکز تحقیقاتی جدیدی تأسیس شده و ده‌ها قرارداد برای تجاری‌سازی یافته‌های علمی به امضا رسیده است. حجم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پروژه‌های علمی از ۲۰ میلیارد تنگه فراتر رفته است. این تلاش‌ها به نتایج عملی منجر شده است، از جمله توسعه مواد جدید برای باتری‌های لیتیوم-یون و دستیابی به فناوری تولید سلنیوم فنی با خلوص بالا.

جمع‌بندی

گزارش دولت قزاقستان ترسیم کننده یک سیاست جامع و عمودی در حوزه آموزش است که هیچ مقطعی را از قلم نینداخته است. قزاقستان با سرمایه‌گذاری همزمان بر زیرساخت‌های فیزیکی (ساخت مدارس و خوابگاه‌ها)، رفاه دانش‌آموزان (تغذیه و حمایت روانی) و آموزش‌های مهارتی (آموزش دوگانه و یورواسکلیز)، در حال ساختن یک هرم آموزشی مستحکم است.

قرار گرفتن ۲۰ دانشگاه این کشور در رتبه‌بندی معتبر QS و موفقیت دانشگاه نظربایف، نشان‌دهنده به ثمر نشستن این سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. مهم‌تر از آن، تمرکز ویژه بر هوش مصنوعی با آموزش صدها هزار دانشجو در این حوزه، نمایان می کند که هدف نهایی این اصلاحات، نه فقط ارتقای آموزشی، بلکه تضمین تحول دیجیتال، تنوع‌بخشی به اقتصاد و تثبیت جایگاه قزاقستان به عنوان یک بازیگر فناور در عرصه منطقه‌ای و جهانی است.

آلماتی قزاقستان

منابع:

https://rus.baq.kz/20-kazahstanskih-universitetov-voshli-v-globalnyy-reyting-qs_300025254/

https://24.kz/ru/news/obrazovanie-i-nauka/731918-20-universitetov-kazakhstana-voshli-v-top-1500-vuzov-mira

https://www.nur.kz/society/2290638-kaznmu-voshel-v-reyting-luchshih-universitetov-mira-qs-world-university-rankings-2026/

https://satbayev.university/ru/news/kazakhstanskie-vuzy-ukrepili-pozitsii-v-qs-world-university-rankings-2026